2018 - Troia Yılı

Moskova’daki her gezimde mutlaka gittiğim bir yerdir Puşkin Müzesi. Schliemann’ın Hisarlık’tan kaçırıp 1890’da Berlin Müzesi’ne bıraktığı Troia hazinelerini, Ruslar 1945’te Berlin’den kaçırıp Sen Petersburg’a getirmiş. Sonra izi bulunamamış bu hazinelerin. Hazine 1998’de ortaya çıkmış, Moskova’daki Puşkin Müzesi’nde sergileniyor. Almanya ile Rusya hazine üzerinde yıllardır pazarlık yapıyorlar.

Ama bu hazine bizim, paylaşamayan onlar… Puşkin Müzesi, Moskova’nın tam ortasında, Kremlin ve altın kubbeli ‘Kurtarıcı İsa’ Katedrali’ne beş dakikalık mesafede bir nokta. Yolunuz düşerse kaçırmayın derim.

1912’de Devlet Müzesi olarak açılışı yapılan binanın girişi Avrupa’nın bir çok müzesinde gördüğümüz gibi Yunan tapınağını andırır. Rusya’nın 1917 Büyük Ekim Devrimi öncesi efsanevi iki sanatseveri Shchukin ve Morozov’un koleksiyonlarının en güzel parçaları burada. Koleksiyonları için Paris’te ressamlara özel siparişler veren Shchukin ve Morozov’a ait binlerce tabloya Devrim sırasında el konmuş.  Monet, Degas, Gauguin, Renoir, Cezanne, Picasso, Matisse, Van Gogh tablolarının yarısı Puşkin müzesine, yarısı Sen Petersburg’daki Hermitage Müzesi’ne gönderilmiş…

Ama bunlardan daha çok ilgi çeken ve insanların salonun önünde kuyruk oluşturdukları nokta ise 19. yüzyılın ikinci yarısında Çanakkale’ye 20 kilometre mesafedeki Hisarlık kazılarında Troia’yı ortaya çıkartan Alman arkeolog Heinrich Schliemann’ın kaçırdığı hazine. Altın kolyeler, günümüzde kuyumcularda benzerleri satılan altın küpeler, altın bilezikler ve altın başlıklar. Schliemann’ın genç karısı Yunanlı Sophie’nin takarak resim çektirdiği başlıklar balık pulları gibi üst üste konmuş küçük pullardan yapılmış. İki kenarından saç örgüsü gibi uzanan iki süslemesi var. 

Peki bu Troya hazinesi nasıl oldu da Puşkin Müzesi’ne geldi? Biraz bilgi vereyim…

Schliemann gençliğinde okuduğu ve etkilendiği İlyada destanı nedeniyle Troya’yı bulmayı hayatının hedefi haline getirmiş. Okumadığı halde, altına hücum döneminde Kaliforniya’da bankacılık, Kırım Savaşı’nda Rus Ordusu’na malzeme tedariği gibi kimsenin aklına gelmeyecek işlere kalkıştığı için inanılmaz paralar kazanmış.  Bu paralarla Hisarlık’ta kazılara girişmiş. Ve sonunda Troia’yı bulmuş ve günün birinde hazineyi ortaya çıkarmış. Bulduğu hazineyi gizlice Osmanlı İmparatorluğu’ndan kaçırmış. 

Müzelere satmayı denemiş ancak elindekilerin gerçek olduğuna dair bir kanıta sahip olmadığı için başaramamış. 1890 yılında ölümünden kısa bir süre önce Troia Hazinesi’ni Berlin Ulusal Müzesi’ne armağan etmiş. 

Hazinenin ikinci serüveni 1945 yılında Berlin düştüğünde başlıyor.  Nazilerin Rusya’da yaptıkları vahşetin, tahribatın öcünü almak isteyen Ruslar ellerine ne geçerse yağmalıyor. İşte bu yağmalama sırasında Berlin Hayvanat Bahçesi’nin altındaki bir sığınakta Troia Hazinesi ele geçiriliyor ve Moskova’ya götürülüyor.

***
Evet efendim…

Homeros'un, uğrunda mitolojik tanrıları savaştırdığı Kral Priamos'un görkemli kenti Troia bu yıl UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine girişinin 20.yılında, 2018 yılına da damgasını vuracak.

Herkes şunları bilmeli:

Troia, tarih boyunca birçok uygarlığa beşik olmuş, birçok uygarlığı beslemiş olan Anadolu'nun olağanüstü kültür zenginliğinin yalnızca bir parçasıdır. Dünya kültürünün en önemli örneklerinden olan Troia'nın sayısız Anadolu uygarlıklarından biri olması, Türkiye'deki on milyonlar tarafından bilinmese, önemsenme de bizim için her zaman kıvanç nedenidir.

Troia kentinin bulunduğu yöre, Anadolu'nun kuzey Ege kıyılarıdır. Asya ile Avrupa'nın coğrafi olarak da birbirine çok yaklaştığı bu yöre, tarih boyunca büyük kişiliklerin gelip geçtikleri, egemenlik kurmaya çalıştıkları bir yer olmuştur. Büyük İskender, Jül Sezar, Augustus, Hadrianus, Büyük Konstantin, Fatih Sultan Mehmet bu büyük kişiliklerden kimileridir. 

Bu yıl başlarken önce rahmetli Profesör Manfred “Osman” Korfmann'ın Troia kazılarında gösterdiği çabayı ve emeği takdirle anmamız gerekir. Osman Beyciğimizin toprağı bol olsun.

Goethe der ki: "Son üç bin yılda olup biten her şeyin hesabını kendi kendine veremeyen bir insan, karanlıkta kalmaya, deneyimsizliğe, gününü gün ederek yaşamaya mahkûmdur”.

Troia bir aydınlık kapıdır.

RESİMLATLARI

1. Troia Aslanlı Kapısı Schliemann tarafından bulunduğu anın gravürü. (Nedim Atilla Arşivi)
2. Schliemann ve karısı Sophia… Sophia’nın üzerinde Troia’da bulunan hazineler var.