CHP 9 Eylül’de kurulmamıştır!
İzmir’in simge kahramanı olarak bilinen ve kocaman bir heykelle anıtlaştırılan Hasan Tahsin diye bir gazeteci yoktur! Doğal olarak, Yunanlılar tarafından da öldürülmemiştir!
Hasan Tahsin müstear ismini kullanan Osman Nevrez, Yunan işgali günlerinde İzmir’dedir. Bir el silah atışı yapıp ortalığı paniğe boğan ve kaçıp bir daha İzmir’de görülmeyen kişinin Osman Nevrez olduğu iddia ediliyor ki, bu doğru olabilir! Bunun dışında anlatılanlar tam bir şehir efsanesidir.
Nevrez, Teşkilat-ı Mahsusa üyesi olarak Romanya’da bir suikasta karışmış, yakalanmış, bir süre de hapis yatmıştır. Bu bilgiler de doğrudur!
Şu da doğrudur ki, Osman Nevrez, çok sonraları eceli İstanbul’da yatağında ölmüş, Bülbülderesi Mezarlığı’na defnedilmiştir!
Gelelim CHP’nin hangi tarihte kurulduğuna:
Halk Fırkası’nın kuruluş dilekçesi İçişleri Bakanlığı’na (23) Ekim 1923’te verilmişti[1]. Ne yazık ki dilekçede “gün” belirtilmemiştir! İzmir’in kurtuluş tarihinden yararlanmak isteyenler sonraları böyle bir tarihe ipotek koymuşlardır!
Çok da önemli değildir!
Taa ki, CHP’li olmayanlar vatan haini, düşman işbirlikçisi gösterilinceye kadar! İş, “CHP’li olmayanlar adam değildir!” kertesine vardırılıncaya kadar!
Yoksa kimin 9 Eylül’le bir problemi olabilir ki!
İsteyen tarihten istediği günü seçebilir!
Bu konuda özgürdür!
Şu İzmir’e hakikaten acıyorum!
Simgesi palavra!
İktidarı sanal!
Partisi tarihsiz!
Vaziyet böyle olunca da, İzmir CHP’nin kalesi!
Hayırlı olsun!
Biraz da gerçek olsaydı barı!
Ama olmuyor! Ne yapsak İzmir’de gündem bir türlü gerçek olmuyor!
***
1920’nin ikinci yarısına gelindiğinde Birinci Meclis’te
-Tesanüt (Dayanışma) Grubu,
-İstiklal Grubu
-Müdafaa-i Hukuk Zümresi
-Halk Zümresi
-Islahat (Yenileşme) Grubu oluşmuştu. Bunun yanında fazla öne çıkmayan az üyeden oluşan başka gruplar da vardı.
İlk Meclis’in demokrasi tarihimiz açısından bir başka önemi de şudur:
-Türkiye Komünist Partisi [2]
-Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası [3] ve
-İslamcı sosyalizmi savunan Yeşil Ordu Derneği [4]Mayıs 1920’de kuruldu.
16 Haziran 1923’de kuruluş dilekçesini İçişleri Bakanlığı’na veren ama “izin alamayan” Kadınlar Halk Fırkası[5]vardı ki, çok önemli bir girişimdi!
Nasip değilmiş, ne diyelim!
Bugünün CHP’sinin kısa tarihi de şöyle başlar:
10 Mayıs 1921’de Meclis’te Müdaafa-i Hukuk Grubu kurulur. 8 Nisan 1923’de bu grubun seçimlere Halk Fırkası olarak gireceği kamuoyuna duyurulur. Halk Fırkası’nın kuruluş dilekçesi de İçişleri Bakanlığı’na (23) Ekim 1923’te verilir.
CHP’nin kuruluş tarihinin 9 Eylül 1923 olduğunun bir belgesi yoktur!
9 Eylül’ün ancak şöyle bir önemi olabilir:
Meclis, 23 Ağustos 1923’te Lozan Antlaşmasını onayladıktan sonra bir grup milletvekili Mustafa Kemal Paşa’nın talimatlarıyla Halk Fırkası’nın tüzüğünü hazırlamaya başlar ve 9 Eylül 1923’te bitirildiği iddia edilir. Kurulduğu tarih denen 9 Eylül’ün anlamı, tüzük çalışmasının tamamlandığı gündür, diyebiliriz! Çok sonraları buna İzmir’in kurtuluşu gibi bazı tarihi anlamlar yüklenmeye çalışılmışsa da işin doğrusu, partinin resmi kuruluş dilekçesinin (23) Ekim 1923 olmasıdır.
Atatürk döneminde CHP’nin izlediği siyaseti özetlemek mümkündür:
-Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin ve ilk Meclis’te faal olan grupların kamuoyunda bıraktıkları etkiler dikkate alınarak Halk Fırkası’nın temelleri atılmıştır.
-Milli Mücadele günlerinde kurulan SSCB yanlısı politikaları benimseyen partiler, o ideolojileri benimseyen kişiler tarafından kurulmamıştır. SSCB’den yararlanmak ve o yönden gelebilecek tehlikeleri kontrol etmek için faaliyetlerine izin verilmiştir. Bir süre sonra da samimi komünistler “etkisiz!” hale getirilmişlerdir.
-Kazım Karabekir ve arkadaşlarının kurduğu Terakkiperver Cumhuriyet Halk Fırkası kapatılmış ama o partinin bayraklaştırdığı Cumhuriyet kavramı, muhalefetin elinden alınmış ve 10 Kasım 1924’te Halk Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası yapılmıştır.
[1]Dilekçede gün yoktur, sadece Teşrinievvel 1339 – Ekim 1923 yazmaktadır.
[2] Türkiye Komünist Partisi’nin başvuru tarihi 13 Ekim 1920, resmen onaylanması ise 18 Ekim 1920’dir. 30 kişilik kurucu heyet arasında Yunus Nadi, Kılıç Ali, Mahmut Esat, Hakkı Behiç, Tevfik Rüştü, Fevzi Paşa, Kazım Paşa, İsmet Paşa, Refet Paşa, Ali Fuat Paşa… gibi M.Kemal Paşa’nın yakın çevresinden birçok kişi vardır.
[3] Kuruluş tarihi 7 Aralık 1920’dir.
[4] Mayıs 1920’de kurulmuştur. “… Yeşil Ordu’nun ilk kurucuları arasında yer alan yakın arkadaşlar, yalnız bana yardım amacı ile beni ayrıca yormamak düşüncesiyle kendileri işe girişerek çalışmayı uygun görmüşlerdir[5] 16 Haziran 1923.” M.K.Atatürk, Nutuk,s.346. Kurucuları arasında Adnan Adıvar, Yunus Nadi, Şeyh Servet, Hakkı Behiç, Eyüp Sabri, Hüsrev Sami, İbrahim Süreyya, Çerkez Reşit… gibi birçok milletvekili ve bakan yer almıştır.
Sayfa başına git