Ana sütü gibi helâl

Amerika’dan cumartesi gecesi fırlatılan roket sayesinde hafta sonunu gökyüzüne bakarak geçirenlerdenim ben de… Ve önceki gece samanyolunu bir kez daha görünce bugün için yazmayı planladığım süt yazısına onunla başlayayım dedim. Biz samanyolu deriz, ama Helen / Latin kökenli dillerde adı “Milkway” ve benzeridir o yıldızlar, galaksiler kümesinin… Sütlü yol, süt yolu, sütsü yol gibi anlamları var…

Eski Helen dilinde süt anlamına gelen “gala” sözcüğünden türemiş olan önce Latinceye “via lactea” olarak geçmiş, anlaşılan günümüz dillerine oradan gelmiş…

Biraz mitoloji; Antik Yunan ve Roma mitolojilerinde süt tanrılara aittir ve ölümsüzlüğün iksiridir. Ana tanrıçanın, yani Hera’nın memesinden içilecek bir yudum süt tanrısallığı ve sonsuz bir yaşamı bahşedebilir Tanrıların tanrısı Zeus denen zamparanın Hera ile evliliği sıkıntılıdır. Gözü hep dışarıdadır. Amphitryon ile evli olan Mykene kralı Elektryon’un kızı Alkmene’ye göz koymuş, kocası yok iken onun kılığına girerek güzel kızla üç gün, üç gece sevişmiştir. Bu birlikteliğin meyvesi ise Herakles’tir. Ardından bir seferden dönen Amphitryon da karısıyla birlikte olmuş ve Alkmene bu kez de İphikles’e hamile kalmıştır. Durumun farkında olan Hera ise Herakles’e hayatı zindan edecektir. Bir gün Zeus, gayrimeşru ve ölümlü oğlu Herakles’i gizlice uyuyan karısının göğsüne koyar. Böylece oğlu tanrıçanın memesinden ölümsüzlük iksiri olan sütten tadacak ve tanrısallığa kavuşacaktır. Herakles memeyi o kadar güçlü bir şekilde emmiştir ki, tanrıça uyanır ve irkilerek kendini geri çeker. Ancak çok geç kalmıştır. Geri çektiği memesinden etrafa dağılan kutsal süt gökyüzünde yıldızlara dönüşürken, yeryüzüne düşenler zambağa dönüşmüştür. O nedenle süt yolu derler…

Süt iyiliği, sevgiyi, merhameti, bolluk ve doğurganlığı da sembolize eder Anadolu kadim kültürlerinde… Düşünün çok memeli Artemis’i, bol memeli Kybele’yi…  Büyük ve güzel Anadolu’da tanrısallık ve annelikle ilgilidir hemen her şey.

***

Herkes biliyor artık “pastörizasyon” sözcüğünü. TDK bile Türkçe’nin resmi kelimeleri arasında kabul etmiş…

Louis Pasteur’den alır bu sözcük kökenini… Sadece ölümünden sonra değil, yaşarken de Fransa’nın gözbebeği sayılabilecek bir konumdaydı Pasteur. 1881’de ülke tarihinde, bugüne değin sadece 75 kişiye nasip olan Grand Croix Légion d’honneur Nişanı ile ödüllendirilmişti. Kendisi adına hem bir enstitünün, hem de bir üniversitenin kurulduğunu gördü. Biliyor musunuz Osmanlı Padişahı 2. Abdülhamit de, Pasteur’ü Mecidiye Nişanı ile onurlandırdı, 10 bin Osmanlı Lirası ödül de verdi.

Çünkü Pasteur insan yaşamını değiştiren birçok büyük buluşun arasında, adını mucidi Pasteur’den alan “pastörizasyon” sağlıklı yaşamın en değerli yönlerinden birini de icat etmişti…

***

Evet bu tarihsel-mitolojik girişin nedeni 1 Haziran’ın FAO tarafından Dünya Süt Günü olarak kutlanması…

Dünya Süt Günü, süt tüketiminin günlük beslenmenin olmazsa olmazını teşvik etmek amacıyla, BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile Uluslararası Sütçülük Federasyonu (IDF)tarafından 2001 yılında başlatılmıştır. Bu yıl etkinliğin 19 yılı kutlanıyor.

Dünya Süt Günü; Sütün insan beslenmesindeki önemini, ekonomiye ve toplumsal hayata katkılarını hatırlamak ve hatırlatmak için güzel bir fırsat sunar... Mucizevi bir gıda olan süt, her yaştaki insanın sağlıklı beslenmesinde büyük önem taşıyor. Süt, insanın bedensel ve zihinsel olarak sağlıklı gelişimi için en temel ve en kolay ulaşılabilen gıda olmasının yanı sıra üretim süreciyle de düzenli ve sürekli bir ekonomik kaynak yaratarak toplumsal refaha katkı sağlayan bir ürün…

***

Gönüllüleri arasında olduğumuz Slow Food hareketi 30 yılı aşkın süredir süt ve süt ürünlerini çok önemsiyor…

Slow Cheese ağı, süt ve süt ürünü üreticilerini desteklemek, deneyim ve bilgi paylaşımında bulunmak amacıyla kuruldu. Ayrıca belirli bir üretken modeli tanıtmak ve yaymak için bir araç olarak kullanılıyor. Sağlıklı koşullarda sağılmış, çiğ süt kullanımını ana tema olarak belirleyen Slow Cheese küçük ölçekli zanaat üretiminin bir ifadesi olarak görülebilir. Zaten Slow Food’un temel amaçlarından biri küçük üreticilerin desteklenmesidir.

Slow Food, gıda güvenliği ve hijyeni güvence altına almayı amaçlayan mevzuatın yerel ve küçük ölçekli üreticiyi de korumasını bekler.

Slow Cheese, peynirin benzersizliğini ve biyolojik çeşitliliğini azaltan endüstriyel mayaların köylüler tarafından kullanılmamasını istemektedir. Çünkü bu mayalar maalesef sadece endüstri tarafından değil, giderek daha çok sayıda küçük ölçekli üretici tarafından da kullanılıyor.

***

Öte yandan Dünya Süt Günü nedeniyle mera ve toprak verimliliğini korumanın önemi ve hayvancılık teknikleri üzerine yapılan çalışmaları da bugün düşünmemiz gerekiyor. Bergama Çamavlu’da İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin mera girişimini sevinçle karşıladım. Çünkü binlerce yıllık deneyimler bize gösteriyor ki, iyi süt, iyi ot ve hayvan refahı ile başlıyor.

1 Haziran Dünya Süt Günü’nü kutlarken bunları aklımızdan çıkarmayalım. Ne demiş büyük şairimiz Bedri Rahmi; Birisi ana dilin/ Elin ayağın kadar senin/ Ana sütü gibi tatlı/ Ana sütü gibi bedava.