Türkiye-Rusya ilişkileri hakkında, A4 boyutunda yazma fikri çok netameli. Ne eylersin, konu çok güncel ve yol açacağı gelişmeler belki de hayati…
1953’te Stalin’in ölümünden sonra, Celal Bayar-Adnan Menderes döneminde, Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında gelişen dostluk ilişkileri, ekonomik ilişkilerin de önünü açtı. İçeride antikomünizm, dışarıda iyi ekonomik ilişkiler…
1959’da Fatin Rüştü Zorlu’nun Moskova ziyareti, gelişen ilişkilerin önemli sonuçlarından biriydi. Fakat bu gelişmenin ömrü uzun olmadı; 27 Mayıs 1960 askeri darbesi, ilişkilerde iyileşme sürecinin 1963 yılına dek duraklamasına neden oldu.
Altmışlı yıllarda, Başbakan Demirel ve Dışişleri Bakanı Çağlayangil ikilisinin Sovyetler Birliği ile yeniden canlandırdığı ilişkiler, yeni sanayi yatırımlarının kapısını açtı.
Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında 1967 yılında imzalanan Ekonomik İşbirliği Antlaşması sonucu, 7 büyük sanayi yatırımı gerçekleşmiştir. İçeride de antikomünizm bütün hızıyla sürmüştür.
12 Mart 1971 Muhtırası ile bu ilişkiler bir kere daha kesintiye uğradı.
1979 yılına gelindiğinde, Türkiye, SSCB’nin en fazla yardım ettiği ülke konumundaydı.
Ve nihayet, Seksen darbesiyle birlikte, Türkiye, Sovyetler Birliği’ne karşı oluşturulan “Yeşil Kuşak”a dâhil oldu.
Gerek 60 darbesi gerek 71 muhtırası, gerekse seksen darbesi, Türkiye’nin temel sanayi yatırımlarını yaparak uluslararası sistemde güç kazanmasının önünü kesti. Seksenden sonra üretimden uzaklaştırılan Türkiye’nin, 37 yılda geldiği yer, herkesin malumu…
Yıl 2018, muhafazakârların iktidarı bir kere daha, Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde, Türkiye-Rusya arasında iyi ilişkiler kuruyor.
Yeşil kuşak fikri ile hayat bulan Erdoğan’ın Putin ile kurduğu yakın ilişki, siyaset tarihi yazılırken, elbet de ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Şimdilik, görünür olanları akıl süzgecinden geçirmek suretiyle olan biteni anlamaya çalışmak, daha fazlasını zorlamamak gerekiyor.
Türkiye-Rusya arasında, Erdoğan’ın öncülüğünde kurulan iyi ilişkiler meyvelerini vermeye başladı;
Mersin Akkuyu Nükleer Güç Santralı. S-400 Füze Savunma Sistemleri. Türk-Rus-İran Enerji İşbirliği.
Bu yatırımlar ve işbirliği, Suriye’nin gölgesinde, el ele, dosta düşmana duyurulurken, batı ülkelerinde de gelişmeler dikkat ve endişeyle izleniyor.
Ve bu sıcak tablo, Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov’un Türkiye’den, ‘Afrin’in Şam yönetimine devredilmesini’ istemesine engel değil…
Artı değerin sürekli genişlemesi ve sınırsız sermaye birikimi sonucu çatallanma, Dünya sistemi kapitalizmi dengeden çıkardı. Ve yeniden dengeye dönme ihtimali düşük.
Ve Batı, sistemde yaşanan kriz nedeniyle Doğu-Batı ekseninde gerilim yükselirken, Türkiye’nin Avrasya tercihini nasıl karşılar, orası biraz karışık.
Türkiye Doğu bloku ile ilişkilerini üst düzeyde sürdürecek kadrolara, birikime ve iradeye sahip mi, orası da meçhul…
Ankara-Moskova hattında bir bahar havası olduğu muhakkak da; bu bahar havası, Avrasya topluluğu ile kalıcı ilişkiler kurmaya kadar gider mi, çok kuşkulu… Öyle zannediyorum, bu sorunun kesin yanıtını bilen de yoktur.
Ekonomik kalkınma adına demokrasiye mesafeli duran, görece otoriter, insan haklarını öncelemeyen Avrasya ülkeleri, hiç kuşku yok, iktidarın gönlünü okşuyor, iştahını kabartıyor. Fakat Türkiye’nin 300 yıllık batılılaşma sürecinin getirdikleri, hesabın şaşmasına yol açabilir.
Doğu ile Batı’nın Suriye’de süren bilek güreşi ve doğu Akdeniz’de ısınan suların yarattığı tehdit, göz ardı edilecek gibi değil.
Ve bir küçük hatırlatma; Türkiye-Rusya ilişkilerinin iyileşmesi, Cumhuriyet tarihi boyunca daima netameli gelişmelere yol açtı.
Sayfa başına git