Redhouse sözlüğü yazarının torunu

Bugün SEV'e ait olan Redhouse yayınevine adını veren Sir James William REDHOUSE'ın torunu ile Oxford'da tesadüfen tanıştım. Türk olduğumu duyunca büyük dedesini anlatmaya başlayan Sheila dedesinin ilk Türkçe (Osmanlıca)-İngilizce sözlüğü yazdığını, sarayda misafir edildiğini, İstanbul’a gidip Redhouse yayınevini ziyaret ettiğini anlattığında benim de İzmir Amerikan Koleji’nde geçirdiğim onca yıl, kullandığımız sözlükler gözümün önünden bir film gibi geçti. Dünya ne küçük, yaşam ne çok sürprizle dolu... —

Kimdir Sir James William Redhouse 30 Aralık 1811 doğmuş, 4 Ocak 1892 de ölmüş, dil bilgini, mütercim, sözlük yazarı. Londra'da doğmuş. Çocuk yaşta anne ve babasını kaybeden Redhouse, 1819'da Christ's Hospital adlı yardım ve eğitim kurumuna yerleştirilmiş. Burada denizcilik, haritacılık, teknik resim, trigonometri gibi konularda öğrenim görmüş.

1826'da disiplinsizlik nedeniyle okuldan çıkarılınca, Akdeniz'e açılan bir gemi ile İstanbul'a gelmiş. İstanbul'da Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyun (Deniz Mühendishanesi)'da teknik ressam olarak çalışmış. İstanbul'da kaldığı 8 yıllık sürede Türkçe, Arapça, Farsça ve Fransızca öğrenmiş.

Türk dilini en iyi bilen yabancı olarak dile getirilmiş. 1826'da İstanbul'da Bahriye'de İngilizce öğretmenliği yapmış. 1838'de sadrazam tercümanı olmuş. 1840'tan sonra Hariciye Nezareti tercümanı olarak bütün dış temasların çevirisini yürütmüş. 1853'de İngiltere'ye dönmüş, Dışişlerinde Doğu dilleri tercümanlığı yapmış. Royal Asiatic Society derneği üyeliğine seçilmiş, Sir unvanı almış. Sözlükleri basılmış. 

Osmanlıcadan İngilizceye yapılan ilk ve kapsamlı sözlük 1856'da yayımlanmış. Redhouse'un elyazması 12 cilt olarak British Museum'daymış. Arap harflerine göre alfabetik yaptığı bu sözlükte kelimelerin Arapça, Farsça, Türkçe oluşları gösterilmekte, latin harfleriyle okunuşları verilmekte, türü belirtilmekte, numaralarla anlam farkları ve deyimler İngilizce verilmekteymiş.

Güncel hali SEV Yayıncılık tarafından çeşitli ebatlarda ve kısaltılmış versiyonlarda basılmakta. 1950 ve 1972 Redhouse baskıları temel alınarak hazırlanan sözlüklere yeni sözcük ve deyimler eklenmiş. Diğer eserlerini de burada paylaşmalıyım.

• Grammaire raisonné de la langue Ottomane (1846)
• Vade mecum of the Ottoman colloquial language (1855)
• Turkish vade mecum (1877)
• A simplified grammer of the Ottoman-Turkish (1884)
• Müntehabatı lügatı Osmaniye (1838)
• A dictionary of Arabic and Persian words used in Turkish (1853)
• A Turkish and English lexicon shewing the English significations of the Turkish terms (1890)
• Kitabı maanii lehçe li James Redhouse el İngilizi (1890)
• The Mesnevi (1881)
• A Vindication of the Ottoman Sultans title of caliph (1877)
• On the history, system and varieties of Turkish poetry (1879)

Yıllarca sözlük adına hep onun yazdığı sözlükleri kullanmıştım. Oxford’da torunu ile karşılaşmak beni o kadar mutlu etti… Dünya düşündüğümüz kadar büyük değil galiba…