İnsanı, doğadaki diğer canlı türlerinden ayıran en önemli özelliklerinden biri de düşleridir belki! Burada düşlerden bahsederken, kastettiğim rüya görmek değil. Nitekim, hayvanlar olarak sınıflandırılan diğer bazı canlı türleri de rüya görüyor. Bilimsel araştırmalara göre sürüngenler, memeliler ve kuşlar rüya görüyorlar. Bu üç canlı türünün de rüya gördüğü, beyinlerinin, hafıza ve yön bulmada en etkin bölge olan hipokampus kısmının ve hızlı göz hareketlerinin incelenmesi sonucunda anlaşılıyor. Örneğin, şarkı söyler gibi nağmelerle öten kuşların bu esnada ve uykuya daldıktan sonraki beyin aktiviteleri incelendiğinde, hipokampus bölgesindeki aktivitelerin, her iki durumda da benzer olduğu tespit edilmiş.
Uykularında rüya gören hayvanlar arasında; balinalar, yunuslar, maymunlar, fareler, köpekler hatta yılanlar bile var! Rüya görmekten bağımsız uyku faaliyeti, hayvan ve insanlar için o kadar önemli bir ihtiyaç ki, eksikliği beyinde hafıza, öğrenme ve büyüme çağında sinir bağlantılarının gelişimi ile ilgili fonksiyonel bozukluklara sebep olabiliyor. Mesela, 1989 yılında fareler üzerinde yapılan bir deneyde, uykudan mahrum bırakılan genç farelerin öldüğü saptanmış. Rüyanın gerçekleştiği hipokampus bölgesi hasar aldığında ise, rüyanın hatırlanması, hasarın boyutuyla doğru orantılı olarak zorlaşıyor. Örneğin, Alzheimer hastalığında, beynin en çok ve ilk etkilenen yerlerinden biri hipokampustur. Alzheimer hastalığının ilk belirtileri arasında yer alan unutkanlık, hafıza kaybı ve oryantasyon bozukluğu gibi sorunların yaşanması bu sebepledir. Yeri gelmişken; yunuslar, balinalar, maymunlar, köpekler gibi bazı canlı türlerinin de Alzheimer olabildiğini hatırlatmak istiyorum.
Düşlere gelince; burada anlatmak istediğim, hayal kurabilme yetisidir. Yazının başında, insan ve diğer hayvan türleri arasındaki farklardan birinin de düşler olabileceğini belirtirken “belki” belirtecini kullanmıştım. Yani “sadece insanların hayal kurabilme ihtimali var” demiştim. Oysa, en son 2013 yılında yapılan bir deneyde, farelerin de hayal kurabildikleri tezi ortaya atıldı. Aslında, bilim adamları, daha önce de, hipokampus bölgesindeki hücrelerin kaydedilen görüntülerinden alınan sonuçlara dayanarak, bazı hayvan türlerinin karar almadan önce, alternatifleri hayal edebildikleri sonucuna varmışlardı. Kısacası, bazı hayvan türlerinin hayal etmesi olasılık dahilinde! Ancak, hayvanlar hayal kurarken, bilinçli olarak mı hayal kuruyorlar yoksa farkında olmaksızın mı, işte orası muamma...
Biz şimdilik, en azından insanların bilinçli bir biçimde, yani üzerinde düşünerek, yaratıcı bir eylem süreci olarak tarif edebileceğimiz hayal kurma yetisine sahip tek canlı türü olduğunu, kabul edelim. Kültürel evrim ve bilimsel gelişmeler hayal dünyasının ürünleri olduğu üzere ve tasavvur etmeden ileri doğru bir atılım yapılamayacağına göre, insanı diğer canlılardan üstün kılan bu özelliğimizle ne kadar gurur duysak azdır. Yapılan araştırmalar, insanların uyanık olarak geçirdikleri sürenin, yüzde otuz ile yüzde elli arası kadar bir zaman diliminin, hayal kurularak geçirildiğini belirtiyor. Akla, insanın bilinçli yani istemli bir şekilde, neden bu kadar çok hayal kurma ihtiyacı duyduğu sorusu geliyor...
Psikologlar, hayal kurmanın faydaları konusunda; anılara yapılan zihinsel zaman yolculukları, geleceğin tahayyül edilmesi ya da sorunların çözümüne ilişkin beyin fırtınaları gibi süreçlerin yaratıcılığı beslediğini, kişilerin problem çözme becerisini geliştirdiğini ve sosyal/duygusal ihtiyaçlarını düzenlediğini öne sürüyorlar. Bunun yanısıra, kendinizi özgür hissettirmeyi sağladığı, cesareti artırdığı, öğrenmeyi pekiştirdiği, beyin aktivitelerini geliştirdiği, yalnızlık hissini ve stresi azalltığına dair daha pek çok faydalar sıralanıyor.
Ancak, kurduğunuz hayallerin tüm bu faydaları sağlayabilmesinin bazı koşulları var; hayallerinizin içeriği olumlu ve hayal kurmak için harcanan zamanın günlük işlerinizi yapmanızı engellemeyecek sürelerde olması lazım. Özetle, hayellerinizi kontrol altında tutabilmeniz ve gerçeklikten kopmayacak ölçüde hayaller kurmaya dikkat etmeniz gerekiyor. Aksi takdirde, insanlarla ilişki ve gerçeklerle bağ kurma konusunda, psikolojik rahatsızlığa kadar varan arazlar yaşayabilirsiniz.
Düşlerimize dair tüm bu açıklamalar bağlamında; evet, elbette hayal kurmaya devam edelim ama gerçekleri de göz önüne alalım derim. Bir deyişe göre; “Büyük işler ancak büyük hayaller kurarak gerçekleştirilebilir.” Ben ise, küçücük bir hayalimiz bile olsa, ancak gerçeklere tutunarak hayal kurduğumuz sürece başarılı ve mutlu olabileceğimize inanıyorum. Büyük hayallerin, hayal kırıklıkları da o derece büyük oluyor zira...
Sayfa başına git